%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
% Contents: Things you need to know (LShort2e Introduction)
% File: things.tex (Polish translation)
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

\chapter{Podstawy, które warto znać}
\begin{intro}
  W~pierwszej części tego rozdziału przedstawimy krótko filozofię 
  i~historię systemu \LaTeXe. W~części drugiej przedstawimy 
  podstawowe struktury
  dokumentu \LaTeX-owego.  Po przeczytaniu tego rozdziału czytelnik
  powinien z~grubsza wiedzieć, jak działa \LaTeX, a~wiedza ta pozwoli
  na łatwiejsze przyswojenie materiału przedstawionego 
  w~następnych rozdziałach. 
\end{intro}

\section{Nazwa programu}
\subsection{\TeX}

{\TeX} jest programem komputerowym stworzonym przez \index{Knuth,
  Donald E.}Donalda E.~Knutha~\cite{texbook}. Jest przeznaczony do
składu tekstów oraz wzorów matematycznych. Knuth rozpoczął pracę nad
\TeX-em w~1977 roku rozczarowany tym, jak wyglądały jego własne prace
naukowe publikowane przez \emph{American Mathematical Society\/}.
Pewnego dnia 1974~roku zaprzestał on nawet wysyłania swoich prac do
publikacji, ponieważ stwierdził: ,,zbyt przykre było dla mnie oglądanie
ostatecznego wyniku''.  W~postaci używanej obecnie {\TeX}
został udostępniony w~roku 1982, i~od tego czasu zmienił się tylko
w~niewielkim stopniu. {\TeX} jest programem bardzo stabilnym. Dziś --
jak utrzymuje Knuth -- jest w~zasadzie programem nie zawierającym
błędów. Numery wersji {\TeX}-a zbiegają do liczby $\pi$, a~obecny
numer wynosi~3,14159.

Słowo {\TeX} należy wymawiać ,,tech''. W~sytuacjach, w~których
nie można zapisywać nazwy {\TeX} z~charakterystycznym obniżeniem litery~E, 
należy zamiennie używać wersji \texttt{TeX}.

\subsection{\LaTeX}


{\LaTeX} jest zestawem instrukcji (poleceń, makrodefinicji, makr)
umożliwiających autorom złożenie i~wydrukowanie ich prac na
najwyższym poziomie typograficznym.
Pierwszą wersję \LaTeX-a opracował \index{Lamport, Leslie}Leslie
Lamport~\cite{manual}. Do formatowania dokumentu {\LaTeX}
wykorzystuje \TeX-a.

\begin{figure}[!htb]
\begin{lined}{0.8\textwidth}
\begin{center}
\input{kees.fig}
\end{center}
\end{lined}
\medskip
\begin{TPcomment}
\begin{footnotesize}
\noindent
Prostokąty na rysunku oznaczają programy, a~owale -- pliki. W~szczególności,
z~papierowego dokumentu za pomocą edytora (np.~\verb+emacs+)
tworzymy dokument źródłowy (plik z~rozszerzeniem \verb|.tex|).
Z~dokumentu źrółowego po przetworzeniu \LaTeX-em otrzymujemy
plik \verb|.dvi|, który jest z~kolei plikiem wejściowym
dla sterowników potrafiących go wydrukować bądź zamienić
na inny format, np. PostScript. {\LaTeX} zapisuje do pliku \verb+.log+
komunikaty podczas przetwarzania dokumentu.
Pliki z~rozszerzeniem \verb|.tfm|, które \emph{czyta} {\LaTeX} zawierają
informacje o~fontach wykorzystywanych do składu.
\par
\end{footnotesize}
\end{TPcomment}
\caption{Składniki systemu {\TeX}\label{components} }
\end{figure}

Kilka lat temu pakiet {\LaTeX} został rozszerzony przez tak
zwaną drużynę \LaTeX3\index{LaTeX3@\LaTeX3} (\Elang{\LaTeX 3 team}), 
kierowaną przez \index{Mittelbach, Frank}Franka Mittelbacha. 
Celem tego
rozszerzenia było wprowadzenie kilku od dawna postulowanych ulepszeń
oraz unifikacja rozmaitych odmian \LaTeX-a, jakie rozpowszechniły się
od chwili powstania kilkanaście lat temu
\index{LaTeX 2.09@\LaTeX{} 2.09}{\LaTeX}-a w~wersji 2.09.  
Nowa wersja pakietu nazywa się
\index{LaTeX 2e@\LaTeXe}\LaTeXe{} w~celu odróżnienia jej od wersji
poprzednich. Niniejszy dokument opisuje właśnie \LaTeXe.

Słowo {\LaTeX} należy wymawiać ,,lej-tech'' albo ,,la-tech''. Jeżeli
nie można zapisać symbolu \LaTeX, można zamiennie używać wersji
\texttt{LaTeX}. {\LaTeXe} wymawiamy ,,lej-tech tu~i'' a~zamienną
wersją nazwy jest \texttt{LaTeX2e}.

Rysunek \ref{components} %% na stronie \pageref{components}
pokazuje związek pomiędzy programem {\TeX} i~pakietem
{\LaTeXe}. %% *** zmienić to logo ***
Rysunek zaczerpnięto z~pliku \texttt{wots.tex} (autor Kees van der
Laan).

% %%%
\section{Podstawy}
\subsection{Autor, redaktor i~zecer}

Aby wydać książkę, autor dostarcza maszynopis do wydawnictwa.
W~wydawnictwie redaktor decyduje o~układzie graficznym dokumentu
(szerokość szpalty, krój pisma, odstępy przed i~po tytułach
rozdziałów~itd.). Redaktor zapisuje swoje decyzje w~maszynopisie,
w~formie odpowiednich instrukcji, i~przekazuje go zecerowi. Na
podstawie maszynopisu oraz~instrukcji zecer wykonuje skład.

Redaktor-człowiek odgaduje intencje autora. Wykorzystując swoje
doświadczenie zawodowe, na podstawie zawartości maszynopisu, ustala, 
które fragmenty tekstu są tytułami rozdziałów, podrozdziałów, cytatami, 
przykładami, wzorami matematycznymi itd.

{\LaTeX} jest redaktorem, a~{\TeX} -- zecerem. Z~tym, że {\LaTeX}
jest ,,tylko'' programem komputerowym i~dlatego potrzebuje dodatkowej
pomocy autora, który powinien dostarczyć niezbędnych do składu
informacji o~logicznej strukturze dokumentu. Informacje te zapisuje
się w~tekście jako ,,polecenia dla \LaTeX-a''.

Praca z~\LaTeX-em zdecydowanie różni się od podejścia stosowanego
w~procesorach tekstu typu \wi{\WYSIWYG}\footnote{Ang.~\textit{What you
    see is what you get} (dostaniesz to, co widzisz).}, takich jak
\emph{MS Word} albo \emph{Corel WordPerfect}. Pierwszy sposób można
określić ,,formatowaniem logicznym'' drugi ,,formatowaniem
wizualnym''. Używając programów typu {\WYSIWYG} autor interakcyjnie
decyduje o~wyglądzie graficznym dokumentu, 
w~miarę dopisywania tekstu. 
%\iffalse
% Największą wadą tego podejścia jest to, że praktycznie
% niemożliwe jest osiągnięcie jednolitego układu graficznego. Nawet
% jeżeli uda się jednakowo sformatować wszystkie tytuły rozdziałów,
% podrozdziałów, wyliczenia, podpisy pod rysunkami czy tabelami,
% odnośniki itd., itp., to późniejsze wprowadzenie zmian jest niezwykle
% pracochłonne i~nieuchronnie prowadzi do błędów. Z~tego względu wielu
% rozwija akronim {\WYSIWYG} jako \textit{What you see is all you have
%   got\/} (To co widzisz, to wszystko, co dostałeś). Wczesne wersje
% programów typu {\WYSIWYG}, reklamowane zresztą jako zupełnie nowa
% jakość, umożliwiały wyłącznie formatowanie wizualne. Z~czasem dodano
% tzw. szablony będące odpowiednikiem {\LaTeX}-owych instrukcji.
% 
% Zaletą procesorów tekstu {\WYSIWYG} jest oczywiście to, że autor
% ma ciągle przed oczami dokument w~jego ostatecznej postaci.
%\fi
Przez cały czas widzi na ekranie, jak tekst będzie 
wyglądał po wydrukowaniu. 

Używając \LaTeX-a, zwykle nie można oglądać dokumentu w~jego
ostatecznej postaci i~zarazem dopisywać tekstu. Można natomiast
obejrzeć dokument na ekranie po przetworzeniu go
\LaTeX-em\footnote{\begin{TPcomment}Na szybkim 
  komputerze przetworzenie trwa
  często zaledwie kilka sekund. Dysponując dużym ekranem, można
  jednocześnie wyświetlić okno z~plikiem źródłowym oraz okno podglądu,
  otrzymując w~ten sposób system (prawie) 
  \WYSIWYG.\end{TPcomment}}. 
Po naniesieniu niezbędnych poprawek dokument można
wysłać na drukarkę.


\subsection{Układ graficzny }

Projektowanie książek jest sztuką. Amatorzy często popełniają poważny
błąd zakładając, że projektowanie układu graficznego książki jest
tylko kwestią estetyki (jeżeli dokument wygląda ładnie, to jest dobrze
złożony). Ponieważ jednak dokumenty są przeznaczone do czytania, a~nie
do powieszenia jak obraz na ścianie w~galerii, to o~wiele większe
znaczenie niż piękny wygląd ma łatwość czytania i~przyswajania tekstu.
Przykłady:
%
\begin{itemize}
\item stopień pisma oraz numerację rozdziałów, podrozdziałów i~punktów
 należy ustalić tak, aby czytelnik mógł się szybko zorientować
 w~strukturze dokumentu;
\item szerokość szpalty nie powinna być zbyt mała, aby nie zmuszać
 czytelnika do wytężania wzroku, ale zarazem wystarczająco duża, aby
 tekst elegancko wypełniał stronę.
\end{itemize}
%
W~systemach wizualnych często powstają dokumenty przyjemne dla oka,
ale pozbawione struktury, albo wykazujące brak konsekwencji
w~strukturze. {\LaTeX} zapobiega powstawaniu takich błędów, zmuszając
autora do określenia \emph{logicznej} struktury dokumentu. Następnie
{\LaTeX} wybiera najodpowiedniejszy układ graficzny.

\subsection{Zalety i~wady}

Tematem często dyskutowanym, gdy użytkownicy programów typu
\wi{WYSIWYG} spotykają użytkowników \LaTeX-a, są
,,\wi{zalety \LaTeX-a} w~porównaniu ze zwykłym procesorem tekstu''
albo odwrotnie. Najlepiej podczas takich dyskusji siedzieć cicho.
Czasami jednak nie uda się uniknąć zabrania głosu.

Poniżej zamieszczamy listę argumentów, które mogłyby być wykorzystane
w~takiej dyskusji. Oto największe zalety \LaTeX-a w~porównaniu 
ze zwykłymi procesorami tekstu.

\begin{itemize}
\item
Dostępne są gotowe, przygotowane przez zawodowców układy graficzne, dzięki
zastosowaniu których dokumenty wyglądają ,,jak z~drukarni''.
\item
Wygodnie składa się wzory matematyczne.
\item
Do rozpoczęcia pracy wystarczy poznać zaledwie kilkanaście
łatwych do zrozumienia instrukcji, określających strukturę logiczną
dokumentu. Nie trzeba zaprzątać sobie głowy formatowaniem dokumentu.
\item
Nawet takie elementy jak przypisy, odnośniki, spisy treści,
spisy tabel, skorowidze, oraz spisy bibliograficzne przygotowuje się
bardzo łatwo.
\item
Istnieje wiele bezpłatnych pakietów poszerzających typograficzne
możliwości \LaTeX-a.
Przykładowo, dostępne są pakiety umożliwiające wstawianie do
dokumentów grafiki w~formacie PostScript,
tworzenie hipertekstowej wersji dokumentów w~formacie PDF czy też
przygotowanie spisów bibliograficznych według ściśle określonych
reguł, obowiązujących w~różnych wydawnictwach. Opis wielu
z~tych pakietów można znaleźć w~podręczniku~\companion.
\item
{\LaTeX} zachęca autorów do tworzenia dokumentów o~dobrze
określonej strukturze.
\item
{\TeX} --~program formatujący używany przez \LaTeXe{} --~jest bezpłatny
i~w~najwyższym stopniu przenośny. Dzięki temu można działać na
praktycznie każdej platformie systemowo{\dywiz}sprzętowej.

%
% Add examples ...
%
\end{itemize}

\medskip

\noindent
{\LaTeX} ma także pewne braki, z~tym że ciężko mi
znaleźć chociaż jeden istotny. Jestem jednak pewien, że inne osoby
wskażą ci ich setki\texttt{;-)}

\begin{itemize}
\item {\LaTeX} nie działa u~tych, którzy zaprzedali swoje dusze\ldots
\item Aczkolwiek można dostosowywać predefiniowane
 układy graficzne do własnych potrzeb przez zmianę wybranych
 parametrów, to jednak
 zaprojektowanie całkowicie nowego układu jest
 czasochłonne\footnote{Plotki mówią, że jest to jeden z~ważniejszych
 problemów, nad jakim 
 pracują twórcy systemu \LaTeX3.}\index{LaTeX3@\LaTeX3}.
\item Trudno stworzyć dokument o~nieokreślonej, bałaganiarskiej
strukturze.
\end{itemize}


\section{Plik źródłowy}

Plikiem źródłowym \LaTeX-a jest zwykły plik tekstowy (plik ASCII).
Taki plik można utworzyć za pomocą dowolnego edytora tekstowego.
Zawiera on tekst dokumentu oraz instrukcje, dzięki
którym {\LaTeX} wie, jak złożyć tekst.

\subsection{Odstępy}

Znaki \emph{niewidoczne}\index{odstęp}, takie jak znaki odstępu (spacji) 
lub tabulacji
są przez \LaTeX-a traktowane jednakowo -- jako odstęp.
\emph{Kolejno} po sobie występujące znaki odstępu {\LaTeX} traktuje 
tak, jak \emph{jeden} taki znak. 
Znaki odstępu znajdujące się na początku wiersza
są prawie zawsze ignorowane\index{odstęp!na początku wiersza}.
Pojedynczy koniec linii jest traktowany jak odstęp.

Pusty wiersz kończy akapit.
Kolejno występujące puste wiersze {\LaTeX} traktuje tak, jak jeden
pusty wiersz.
Poniższy tekst jest przykładem. Po prawej stronie (w~ramce)
przedstawiono wynik składu, a~po lewej zawartość pliku źródłowego.
%
\begin{example}
Nie ma znaczenia, czy między słowami 
jest jedna czy     więcej spacji.

Pusty wiersz rozpoczyna nowy akapit.
\end{example}

\subsection{Znaki specjalne}

Następujące znaki są zarezerwowane: albo mają
specjalne znaczenie dla \LaTeX-a, albo nie są dostępne we wszystkich
standardowych krojach pisma.
Użyte dosłownie w~pliku źródłowym nie pojawią się na wydruku, tylko
(najczęściej) spowodują błąd podczas przetwarzania tekstu.
%
\begin{code}
\verb.$ & % # _ { } ~ ^ \ . %$
\end{code}
%
\noindent
Znaki te można jednak wstawić do dokumentu, o~ile poprzedzi się je
znakiem w-tył-ciacha (ang. \UKemph{backslash}\index{backslash}):
%
\begin{example}
\$ \& \% \# \_ \{ \}
\end{example}
%
\noindent
Znaku w-tył-ciach \emph{nie można} wstawić do tekstu metodą
podwojenia. Kombinacja \verb|\\| jest poleceniem \LaTeX-a, opisanym
w~punkcie~\ref{just-paragraphs}.
Znak w-tył-ciach możemy wstawić za pomocą polecenia
\verb|$\backslash$|\index{w-tył-ciach}. Uwaga:  znaki dolara są 
niezbędne, a~ich opuszczenie spowoduje błąd podczas przetwarzania.

\subsection{Polecenia \LaTeX-a}

Polecenia\index{polecenia} \LaTeX-a występują w~dwóch
następujących odmianach:

\begin{enumerate}
\item
\label{control-seqs}
 Instrukcje rozpoczynające 
 się znakiem \wi{w-tył-ciach} ,,\verb|\|'', po którym
 występuje ciąg liter. Końcem instrukcji jest odstęp
 lub inny znak nie będący literą. W~nazwach instrukcji {\LaTeX}
 rozróżnia litery małe i~duże. Używanie polskich liter diakrytycznych
 w~nazwach instrukcji nie jest możliwe.
\item
\label{control-chars}
 Instrukcje składające się ze znaku w-tył-ciach oraz \emph{dokładnie jednego}
 znaku nie będącego literą.
\end{enumerate}
 %%
Znaki odstępu po instrukcjach typu~\ref{control-seqs} są przez
\LaTeX-a ignorowane. Jeżeli po instrukcji ma w~dokumencie występować
odstęp\index{odstęp!po instrukcji},
to należy bezpośrednio po niej umieścić kolejno: parę
nawiasów klamrowych \verb|{}| i~odstęp.  Para znaków \verb|{}| zapobiega
zignorowaniu przez \LaTeX-a odstępu po nazwie instrukcji.
Innym sposobem jest wstawienie specjalnej instrukcji
\verb|\ | (tj.~w-tył-ciach i~spacja).
Niektórzy używają jeszcze innego sposobu zapobiegania połykaniu
spacji po nazwach instrukcji, a~mianowicie wstawiają instrukcję 
pomiędzy parę nawiasów \verb|{| i~\verb|}|.
%
\begin{example}
Czytałem, że Knuth dzieli
użytkowników systemu {\TeX} na
\TeX{}ników oraz \TeX pertów.\\
Dzisiaj jest \today.
\end{example}
%
\noindent
Niektóre instrukcje \LaTeX-owe mają argumenty\index{argument}.
Argumenty podaje się w~nawiasach klamrowych \verb|{ }|, każdy argument 
w~osobnej parze nawiasów. Liczba i~kolejność argumentów jest
dla każdego polecenia z~góry ustalona.
Instrukcje mogą mieć także argumenty 
opcjonalne\index{argument!opcjonalny} (nieobowiązkowe), 
podawane w~nawiasach kwadratowych \verb|[ ]|.
W~przypadku większej liczby argumentów opcjonalnych oddziela się
je przecinkami. Kolejność argumentów opcjonalnych
\emph{nie odgrywa roli}.

Poniższe przykłady ilustrują postać instrukcji \LaTeX-owych.
Znaczenie tych instrukcji jest na razie nieistotne; 
zostanie podane później.
%
\begin{example}
Możesz na mnie \textsl{polegać}!

Tu wstaw zmianę wiersza.\newline
Dziękuję.
\end{example}

\subsection{Komentarze\index{komentarz}}

Po napotkaniu znaku \verb|%|\index{\%} {\LaTeX} ignoruje
resztę bieżącego wiersza (łącznie ze znakiem końca wiersza) oraz
znaki odstępu na początku następnego. Znak \verb|%|
jest wykorzystywany do umieszczania komentarzy i~dodatkowych
informacji w~pliku źródłowym.
 %
\begin{example}
Mao zmarł % sprawdzić!
      w~1975 roku.
\end{example}
 %
\noindent
Zdarza się, że znak \verb+%+ używany jest do rozdzielenia 
długich linii w~pliku wejściowym, gdy niedozwolone jest użycie 
spacji lub złamanie wiersza.

\section{Struktura pliku źródłowego }

{\LaTeX} oczekuje, że plik źródłowy posiada określoną strukturę.
W szczególności, każdy plik źródłowy składa się
z~dwóch części: preambuły oraz części głównej.
Preambuła powinna się rozpoczynać od instrukcji:
%
\begin{code}
\verb|\documentclass{...}|
\end{code}
%
Polecenie to określa typ tworzonego dokumentu. Po nim można umieścić
instrukcje dotyczące stylu całego dokumentu oraz dołączyć pakiety 
poszerzające możliwości \LaTeX-a. 
Pakiety dołącza się za pomocą polecenia:
%
\begin{code}
\verb|\usepackage{...}|
\end{code}
%
Część główna dokumentu zaczyna się od instrukcji
\verb|\begin{document}|, a~kończy poleceniem \verb|\end{document}|.
Tekst znajdujący się za tym poleceniem jest 
przez \LaTeX-a ignorowany.

Rysunek~\ref{mini} pokazuje zawartość minimalnego dokumentu
\LaTeX-owego (użyte tu instrukcje \verb|\usepackage{...}|, 
niezbędne do składania
w~języku polskim, omawiamy w~punkcie~\ref{int-support}).

\begin{figure}[!bth]
\begin{lined}{6cm}
\begin{verbatim}
\documentclass{article}
\usepackage[MeX]{polski}
\usepackage[latin2]{inputenc}
\begin{document}
Małe jest piękne.
\end{document}
\end{verbatim}
\end{lined}
\caption{Zawartość minimalnego pliku źródłowego \label{mini}}
\end{figure}

Rysunek~\ref{document} przedstawia zawartość nieco bardziej
skomplikowanego pliku źródłowego.

\begin{figure}[!tbh]
\begin{lined}{10cm}
\begin{verbatim}
\documentclass[a4paper,11pt]{article}
\usepackage{latexsym}
\author{H.~Partl}
\title{Minimalism}
\frenchspacing
\begin{document}
\maketitle \tableofcontents
\section{Start}
Well and here begins my lovely article.
\section{End}
\ldots{} and here it ends.
\end{document}
\end{verbatim}
\end{lined}
%\addvspace{-.6ex}%
\caption{Przykład artykułu \label{document} }
\end{figure}

\section{Układ graficzny dokumentu}

\subsection {Klasy dokumentów\label{sec:documentclass}}

{\LaTeX} musi wiedzieć do jakiej klasy (typu) należy przetwarzany
dokument. Jest to określone w~instrukcji \ci{documentclass}:
%
\begin{command}
\ci{documentclass}\verb|[|\emph{opcje}\verb|]{|\emph{klasa}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
gdzie \emph{klasa} oznacza typ dokumentu.
W~tabeli~\ref{documentclasses} zestawiono klasy dokumentów opisane
w~niniejszym wprowadzeniu.
W~dystrybucji {\LaTeXe} znajdują się także inne klasy.
\emph{Opcje}\index{opcje} umożliwiają modyfikowanie klas.
Poszczególne opcje rodziela się przecinkami.
W~tablicy~\ref{options} zestawiono najczęściej wykorzystywane opcje
dla standardowych klas.

\begin{table}[!bth]
\caption{Klasy dokumentów\label{documentclasses}}
\begin{lined}{12cm}
\begin{description}

\item [\normalfont\texttt{article}] artykuły, krótkie
opracowania\index{klasa!article}\ldots
\item [\normalfont\texttt{report}] dłuższe opracowania, dysertacje
magisterskie i~doktorskie\index{klasa!report}\ldots
\item [\normalfont\texttt{book}] książki\index{klasa!book}.
\item [\normalfont\texttt{slides}\index{klasa!slides}]
przeźrocza\footnote{Przeźrocza
składane są bezszeryfowym krojem pisma. Zamiast klasy standardowej
 można do tworzenia slajdów wykorzystać pakiet
{Foil\TeX}\index{foiltex}
\CTAN{macros/latex/packages/supported/foiltex}.}.
\item [\normalfont\texttt{letter}\index{klasa!letter}] listy.
\end{description}
\end{lined}
\end{table}

\begin{table}[!tb]
\caption{Ważniejsze opcje klas dokumentów\label{options} }
\begin{lined}{12cm}

\begin{description}
\item[\normalfont\texttt{10pt}, \texttt{11pt}, \texttt{12pt}] \quad
Ustalenie stopnia pisma dla tekstu zasadniczego dokumentu.
Domyślną wartością jest 10 punktów.

\item[\normalfont\texttt{a4paper}, \texttt{letterpaper}, \ldots] \quad
Ustalenie wymiarów papieru.
Wartością domyślną jest 
 \texttt{letterpaper}\index{letterpaper@\texttt{letterpaper}}.
Dopuszczalne wartości to:
\texttt{a5paper}\index{a5paper@\texttt{a5paper}},
\texttt{b5paper}\index{b5paper@\texttt{b5paper}},
\texttt{executivepaper}\index{executivepaper@\texttt{executivepaper}},
i~\texttt{legalpaper}\index{legalpaper@\texttt{legalpaper}}.

\item[\normalfont\texttt{fleqn}\index{fleqn@\texttt{fleqn}}] \quad
Składanie wyeksponowanych wzorów matematycznych od lewego marginesu
zamiast domyślnego centrowania.

\item[\normalfont\texttt{leqno}\index{leqno@\texttt{leqno}}] \quad
Umieszczanie numerów wzorów matematycznych na lewym marginesie
zamiast domyślnie na prawym.

\item[\normalfont\texttt{titlepage}, \texttt{notitlepage}] \quad
  Pierwsza powoduje, że {\LaTeX} składa tytuł (instrukcja
  \texttt{maketitle}) oraz streszczenie (instrukcja \texttt{abstract})
  na odzielnej stronie, druga rozpoczyna skład tekstu na stronie
  tytułowej.  W~klasie \texttt{article} domyślnie nie są składane na
  oddzielnych stronach; w~stylu \texttt{report} i~\texttt{book} są.
  
\item[\normalfont\texttt{twocolumn}\index{twocolumn@\texttt{twocolumn}}]
  \quad Składu dwułamowy (dwukolumnowy).
  
\item[\normalfont\texttt{oneside, twoside}] \quad Druk na jednej lub
  na dwóch stronach kartki papieru.  W~klasach \texttt{article}
  i~\texttt{report} domyślną opcją jest \texttt{oneside}, natomiast
  w~klasie \texttt{book} -- \texttt{twoside}.  Włączenie opcji
  \texttt{oneside} powoduje przy okazji, że {\LaTeX} nie wyrównuje
  wysokości kolejnych stron, dopuszczając pewną ich zmienność.
  
\item[\normalfont\texttt{openright, openany}] \quad Wybranie pierwszej
  opcji powoduje, że tytuły rozdziałów będą umieszczane na stronach
  nieparzystych. W~klasie \texttt{article} opcja nie ma znaczenia
  ponieważ w~tej klasie nie jest zdefiniowane pojęcie rozdziału.  W~klasie
  \texttt{report} domyślną wartością jest \texttt{openany}, w~klasie
  book -- \texttt{openright}.

\end{description}
\end{lined}
\end{table}

\noindent
Przykład. Plik źródłowy może rozpoczynać się od
następującej instrukcji:
%
\begin{code}
\ci{documentclass}\verb|[11pt,twoside,a4paper]{article}|
\end{code}
%
\noindent
W tym wypadku dokument będzie składany w~klasie \emph{article}, pismem
w~stopniu \emph{11~punktów}, 
będzie przygotowany do wydruku po \emph{dwóch} stronach
kartki papieru formatu \emph{A4}.


\subsection{Pakiety\index{pakiet}}

Pakiety rozszerzają możliwości \LaTeX-a. Przykładowo,
{\LaTeX} nie umożliwia dołączania grafiki, kolorowania tekstu,
automatycznego łamania dużych tabel itp.
Do wykonywania tych zadań służą właśnie pakiety.
Dołącza się je za pomocą instrukcji:
%
\begin{command}
\ci{usepackage}\verb|[|\emph{opcje}\verb|]{|\emph{pakiet}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
gdzie \emph{pakiet} oznacza nazwę pakietu, a~\emph{opcje} -- listę
oddzielonych przecinkami opcji.
Część pakietów znajduje się w~podstawowej dystrybucji {\LaTeXe}
(zobacz tabela~\ref{packages}).
Pozostałe są rozpowszechniane oddzielnie.
Gdy używamy \LaTeX-a w~systemie, którym zarządza (dobry) administrator,
to informacja o~dostępnych pakietach powinna się znajdować w~\guide.
Podstawowym źródłem informacji o~\LaTeX-u jest \companion.
Zawiera on opis setek pakietów a~także opisuje, 
jak rozszerzać możliwości \LaTeX-a.

\begin{table}[!tb]
\caption{Wybrane pakiety z~podstawowej dystrybucji \LaTeX-a\label{packages} }
\begin{lined}{11cm}
\begin{description}
  
\item[\normalfont\pai{doc}] Służy do drukowania dokumentacji pakietów
  oraz innych części składowych \LaTeX-a.
  Opis znajduje się w~pliku \texttt{doc.dtx}\footnote{%
    Plik ten powinien być zainstalowany w~twoim systemie. Aby otrzymać
    plik \texttt{dvi} wystarczy napisać \texttt{latex doc.dtx}
    w~katalogu z~prawem do zapisu.  To samo stosuje się do innych
    pakietów z~tej tabeli.}.
  
\item[\normalfont\pai{exscale}] Umożliwia skalowanie fontów
  matematycznych, tak aby były optycznie zgodne z~otaczającym tekstem,
  np.~w~tytułach rozdziałów.  Opis w~\texttt{ltexscale.dtx}.
  
\item[\normalfont\pai{fontenc}] Definiuje układ znaków w~bieżącym
  zestawie znaków (foncie).  Opis w~\texttt{ltoutenc.dtx}.
  
\item[\normalfont\pai{ifthen}] Umożliwia korzystanie z~poleceń typu
  \texttt{if... then do... otherwise do}.  Opis w~\texttt{ifthen.dtx}
  i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{latexsym}] Udostępnia specjalny font symboliczny
  (fonty \verb+lasy+).  Opis w~\texttt{latexsym.dtx} i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{makeidx}] Udostępnia polecenia do
  przygotowywania skorowidzów.  Opis w~punkcie~\ref{sec:indexing}
  i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{syntonly}] Przetwarza dokument bez
  składania czegokolwiek.  Przydatny do szybkiego sprawdzenia czy
  dokument nie zawiera błędów.  Opis w~\texttt{syntonly.dtx}
  i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{inputenc}] Definiuje układ znaków w~pliku
  źródłowym, jak: ASCII, ISO Latin-1, ISO Latin-2, 437/850
  IBM, Apple Macintosh, Next, ANSI-Windows albo układ zdefiniowany
  przez użytkownika.  Opis w~\texttt{inputenc.dtx}.
\end{description}
\end{lined}
\end{table}

\subsection{Style strony}

Typowa strona składa się z~trzech podstawowych części. Powyżej kolumny
tekstu głównego znajduje się \emph{pagina górna} (główka), 
która może zawierać numer strony,
tytuł rozdziału czy punktu. Poniżej kolumny tekstu znajduje się
\emph{pagina dolna} (stopka). 
W~niniejszym wprowadzeniu pagina dolna jest pusta, a~pagina górna 
zawiera numer strony oraz tytuł rozdziału na stronicach 
parzystych, a~tytuł punktu na
nieparzystych\footnote{\begin{TPcomment}Paginę zawierającą
oprócz kolejnego numeru kolumny (strony), także informację 
dotyczącą treści tej kolumny drukarze 
nazywają \emph{żywą paginą}.\end{TPcomment}}.

{\LaTeX} umożliwia wybranie jednego spośród trzech sposobów
składania pagin za pomocą instrukcji:
%
\begin{command}
\ci{pagestyle}\verb|{|\emph{styl}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Dopuszczalne wartości argumentu \emph{styl} zestawiono
w~tabeli~\ref{pagestyles}.

\begin{table}[!tb]
\caption{Standardowe style strony w~\LaTeX-u\label{pagestyles} }
\begin{lined}{12cm}
\begin{description}

\item[\normalfont\texttt{plain}] pagina górna jest pusta, 
 a~pagina dolna zawiera
 wycentrowany numer strony. Ten styl jest domyślny;

\item[\normalfont\texttt{headings}] pagina górna zawiera numer strony
oraz tytuł, pagina dolna jest pusta;

\item[\normalfont\texttt{empty}] pagina górna i~dolna są puste.

\end{description}
\end{lined}
\end{table}

Możliwa jest także zmiana stylu \emph{bieżącej} strony.
Do tego celu służy instrukcja:
%
\begin{command}
\ci{thispagestyle}\verb|{|\emph{styl}\verb|}|
\end{command}

Podrozdział 4.4 na stronie 54 podręcznika~\cite{companion} zawiera
opis, jak można przygotowywać własne sposoby składania pagin.

% zamiast tego napisać coś o~pakiecie fancyheading *** TP ***
%
% In \companion{} there is a description how to create your own
% headers and footers.
%
% Pointer to the Fancy headings Package description !
%


\section{Duże dokumenty }

Pracując nad dużym dokumentem, wygodnie jest podzielić plik źródłowy
na mniejsze części. W~\LaTeX-u mamy dwie instrukcje ułatwiające pracę
z~tak podzielonymi dokumentami. Pierwszą z~nich jest
%
\begin{command}
\ci{include}\verb|{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Dołącza on do dokumentu zawartość \emph{pliku}.
Przed przystąpieniem do przetwarzania zawartości dołączonego pliku
{\LaTeX} rozpocznie nową stronę. Po złożeniu zawartości 
pliku {\LaTeX} także rozpoczyna nową stronę. 

Drugiej instrukcji używa się w~preambule. Pozwala ona dołączyć 
do dokumentu tylko wybrane pliki.
%
\begin{command}
\ci{includeonly}\verb|{|\emph{lista-plików}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Spośrod instrukcji \verb|\include| zostaną wykonane tylko te, dla
których nazwy plików są na liście plików polecenia
\verb|\includeonly|. Uwaga: w~liście plików nie można używać odstępów!

Polecenie \verb|\include| rozpoczyna skład dołączanego tekstu od nowej 
strony. W~połączeniu z~poleceniem \verb|\includeonly| w~preambule
instrukcja \verb+\inculde+ umożliwia przetwarzanie wybranych
plików bez zmiany miejsc łamania poszczególnych
stron i~z~zachowaniem prawidłowej numeracji stron, rodziałów, tabel
itp. Czasami jednak rozpoczynanie składu od nowej strony 
nie jest pożądane. W~takiej sytuacji zamiast \verb+\include+ 
należy dołączyć plik za pomocą instrukcji:
%
\begin{command}
\ci{input}\verb|{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
która po prostu wstawia zawartość podanego pliku bez żadnych
dodatkowych efektów.

\endinput
%%% Local Variables:
%%% mode: latex
%%% TeX-master: "lshort2e"
%%% End: