%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
% Contents: Specialities of the LaTeX system (LShort2e Introduction)
% File: spec.tex (Polish translation)
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

\chapter{Rysunki, skorowidze\dots}
\begin{intro}
Kolej na opis możliwości \LaTeX-a przydatnych podczas
prac nad większymi dokumentami, tj. dołączania rysunków,
tworzenia skorowidzów i~spisów literatury.
Bardziej szczegółowy opis tych i~podobnych zagadnień 
znajdziemy w~\manual{} i~{\companion}.
\end{intro}

\section{Dołączanie grafiki w~formacie EPS\label{eps:incl} }

Środowisko \envr{figure} pozwala zarezerwować miejsce na wstawienie 
rysunku do dokumentu \LaTeX-owego.

Rysunki możemy tworzyć na wiele sposobów przy wykorzystaniu 
standardowych oraz niestandardowych pakietów \LaTeX-a. 
Trzeba jednak przyznać, że dla większości użytkowników,
nauka posługiwanie się tymi pakietami jest trudna 
a~tworzenie rysunków za ich pomocą pracochłonne. 
Dlatego nie będziemy się już nimi dalej zajmować.
Zainteresowanych odsyłamy do \companion{} oraz \manual.

Znacznie prostszym sposobem wstawiania rysunków do dokumentu jest
uprzednie ich przygotowanie za pomocą wyspecjalizowanych programów
graficznych, takich jak XFig, CorelDraw!, Freehand, Gnuplot, itd.,
a~następnie dołączenia gotowych rysunków do dokumentu.
Także i~tym przypadku można to wykonać na wiele sposobów.
W~tym wprowadzeniu przedstawimy tylko 
dołączanie grafiki w~formacie
EPS\index{EPS} (\UKemph{Encapsulated PostScript}) z~uwagi na to, że
jest to sposób prosty a~do tego zdecydowanie najpowszechniej wykorzystywany.
Po to żeby wykorzystywać grafikę w~formacie EPS potrzebna jest
drukarka z~wbudowanym interpreterem 
języka PostScript\footnote{Zamiast interpretera
  w~drukarce możemy użyć programu ghostscript\index{ghostscript}
  dostępnego, np.~w~\CTAN{support/ghostscript}.}

\begin{TPextension}
Program ghostscript\index{ghostscript} jest interpreterem
języka PostScript o~statusie oprogramowania \emph{freeware}.
Obsługuje kilkadziesiąt różnorakich urządzeń, w~tym wiele
popularnych drukarek oraz kart graficznych. Pozwala on obejrzeć
dokument na ekranie przed drukiem. Nie mamy takiej
możliwości wykorzystując interpreter w~drukarce. 
Program ghostscript jest dostępny na wszystkich popularnych
platformach systemowych. 
\end{TPextension}

\noindent 
Do dołączenia rysunków do dokumentu można skorzystać z~poleceń
pakietu \pai{graphicx} (autor: D.~P.~Carlisle).
Pakiet ten jest częścią zestawu pakietów zwanego ,,graphics''%
\footnote{\CTAN{macros/latex/packages/graphics}}.

Zakładając, że dysponujemy interpreterem języka PostScript oraz
pakietem \textsf{graphicx}, dołączanie grafiki 
można przedstawić następująco:

\begin{enumerate}
\item 
    Zapisujemy rysunek w~formacie EPS\footnote{Jeżeli program
    graficzny, którym się posługujemy nie pozwala nam na to, spróbujmy
    zainstalować sterownik do drukarki postscriptowej w~rodzaju Apple
    Laser Writer i~drukować za pomocą tego sterownika do pliku.
    Przy odrobinie
    szczęścia plik wynikowy będzie w~formacie EPS.  Pamiętajmy jednak,
    że pliki w~tym formacie mają tylko jedną stronę. Sterowniki
    niektórych drukarek można jawnie ustawić właśnie do tworzenia
    plików w~tym formacie.}.
\item
    Dołączamy pakiet \textsf{graphicx} do preambuły dokumentu:
%
\begin{command}
\verb|\usepackage[|\emph{dvi-ps}\verb|]{graphicx}|
\end{command}
%
gdzie \emph{dvi-ps} oznacza nazwę sterownika wykorzystywanego do
zamiany pliku \texttt{.dvi} na plik postscriptowy.
Najczęściej używanym do tego celu programem jest
\texttt{dvips}\index{dvips}. 
Nazwa sterownika jest tu konieczna z~uwagi na brak
standardu dotyczącego dołączania grafiki
PostScriptowej do dokumentów \LaTeX-owych. 
Podanie nazwy pozwala na wybór metody specyficznej 
dla danego sterownika.

\item Instrukcją:
%
\begin{command}
\ci{includegraphics}\verb|[|\emph{klucz}=\emph{wartość},
\ldots\verb|]{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
%
dołączamy \emph{plik} do dokumentu.  Parametr opcjonalny jest listą,
oddzielonych przecinkami \emph{kluczy} o~określonych przez nas
\emph{wartościach}. Klucze wykorzystujemy do zmian parametrów 
rysunku, tj. szerokości czy wysokości rysunku oraz kąta
obrotu. W~tablicy~\ref{keyvals} zamieszczono najważniejsze klucze.
\end{enumerate}

\begin{table}[htb]
\caption{Nazwy kluczy w~pakiecie \textsf{graphicx}\label{keyvals}}
\begin{lined}{9.75cm}
\begin{tabular}{@{}ll}
\texttt{width} & skalowanie rysunku do szerokości \emph{width}; \\
\texttt{height}& skalowanie rysunku do wysokości \emph{height}; \\
\texttt{angle} & obrót (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara);  \\
\texttt{scale} & skalowanie równomierne. \\
\end{tabular}
\end{lined}
\end{table}

Poniższy przykład  pozwoli nam lepiej zrozumieć to, co zostało
przedstawione w~powyższych punktach:
%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\begin{figure}
\begin{center}
\includegraphics[angle=90,width=0.5\textwidth]{test.eps}
\end{center}
\end{figure}
\end{verbatim}
\end{code}
%
\noindent
Dołączony zostaje rysunek zawarty w~pliku \texttt{test.eps}.
Rysunek najpierw obracamy o~90 stopni w~kierunku przeciwnym do ruchu
wskazówek zegara a~następnie przeskalowujemy tak, aby jego szerokość
była równa połowie szerokości szpalty. 
Skalowanie grafiki jest
równomierne z~uwagi na brak klucza \texttt{height}. 
Szerokość i~wysokość rysunku możemy także określić przy użyciu 
miar bezwzględnych.
W~tabeli~\ref{units} zamieszczono zestawienie jednostek miar
w~\LaTeX-u. Więcej informacji dotyczącej powyższych zagadnień
znajdziemy w~\cite{graphics} oraz \cite{eps}.

%%
\section{Spis literatury}

Do przygotowania spisu literatury używamy środowiska
\ei{thebibliography}. Każda pozycja w~tym spisie rozpoczyna
się poleceniem:
%
\begin{command}
\ci{bibitem}\verb|{|\emph{etykieta}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
\emph{Etykietą} posługujemy się do cytowania 
oznaczonej nią pozycji w~dokumencie:
%
\begin{command}
\ci{cite}\verb|{|\emph{etykieta}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Numerowanie pozycji literaturowych jest automatyczne (polecenia
\verb+\bibitem+ i~\verb+\cite+ działają podobnie jak opisane
już instrukcje \verb+\label+ i~\verb+\ref+). 
Środowisko \envr{thebibliography} ma jeden parametr, który powinien
zawierać tekst równy szerokości (lub szerszy) od najszerszej
etykiety ze spisu. W~przykładzie poniżej ,,99'' oznacza, że numery
pozycji w~spisie będą co najwyżej dwucyfrowe.
%
\begin{example}
Partl~\cite{pa} zaproponował,
żeby \ldots

\begin{thebibliography}{99}
\bibitem{pa} H.~Partl:
\emph{German \TeX},
TUGboat Vol.~9, No.~1 ('88)
\end{thebibliography}
\end{example}
\chaptermark{Rysunki, skorowidze\dots} % naprawiamy szkody
% wyrządzone przez ten przykład
\thispagestyle{fancyplain}
%
\noindent
Do większych projektów przydaje się program
o~nazwie {\BibTeX}. Program ten znajduje się w~każdej współczesnej
dystrybucji \TeX-a. {\BibTeX} korzysta 
z~bazy bibliograficznej (biblioteki), 
z~której wybiera tylko te pozycje literaturowe, 
które były cytowane w~dokumencie.
Sposób formatowania spisów literatury jest sterowany za pomocą
specjalnych szablonów, których modyfikacja umożliwia
zmianę układu graficznego spisu.

\begin{TPextension}
Po przetworzeniu pliku, na podstawie zawartości etykiet,
zapisanych do pliku \verb|.aux| przez \LaTeX-a, {\BibTeX} tworzy spis
literatury obejmujący tylko te pozycje z~biblioteki
(zwykle plik ten ma rozszerzenie \verb|.bib|),
które cytowano w~dokumencie. Format spisu zależy od specyfikacji 
szablonu znajdującej się w~pliku o~rozszerzeniu \verb|.bst| i~zapisywany jest 
do pliku o~rozszerzeniu \verb|.bbl|. 
Do poprawnego sformatowania bibliografii i~cytowań konieczne jest 
przynajmniej trzykrotne przetworzenie dokumentu \LaTeX-em.
\end{TPextension}


% %%
\section{Skorowidze\label{sec:indexing} }

Niezwykle użytecznym elementem wielu książek jest skorowidz. 
Można go bardzo łatwo utworzyć za pomocą \LaTeX-a oraz programu 
wspomagającego 
o~nazwie \texttt{makeindex}\index{makeindex}\footnote{Lub 
\texttt{makeidx}, jeśli nasz system operacyjny nie pozwala używać nazw 
dłuższych niż 8~znaków.}.
W~tym wprowadzeniu omówimy jedynie podstawowe polecenia 
dotyczące przygotowania skorowidzy. 
Znowu więcej informacji znajdziemy w~\companion.

Generowanie haseł do skorowidza jest możliwe dopiero po 
dołączeniu w~preambule dokumentu pakietu o~nazwie \pai{makeidx}:
%
\begin{command}
\verb|\usepackage{makeidx}|
\end{command}
%
\noindent
oraz wstawieniu (także w~obrębie preambuły) instrukcji:
%
\begin{command}
\ci{makeindex}
\end{command}
%
\noindent
Każde hasło wstawiamy do skorowidza poleceniem:
%
\begin{command}
\ci{index}\verb|{|\emph{hasło}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
gdzie \emph{hasło} oznacza pozycję w~skorowidzu.
Polecenie \verb@\index{@\emph{hasło}\verb@}@ umieszczamy w~pliku źródłowym 
bezpośrednio w~miejscu związanym z~określonym hasłem.
W tabeli~\ref{index} przedstawiono przykłady użycia \emph{haseł}.

\begin{table}[!thp]
\caption{Przykłady składni polecenia \ci{index} }
\label{index}
\begin{center}
\begin{tabular}{@{}lll@{}}
\textbf{Przykład} &\textbf{Argument } &\textbf{Uwagi}\\\hline
\rule{0pt}{1.05em}\verb|\index{kot}| &kot, 1 & hasło pierwszego stopnia \\
\verb|\index{kot!rudy}| &\hspace*{2ex}rudy, 3 & hasło drugiego stopnia \\
\verb|\index{Sam@\textsl{Sam}}| &\textsl{Sam}, 2 & hasło sformatowane \\
\verb|\index{Lin@\textbf{Lin}}| &\textbf{Lin}, 7 & \textit{ditto} \\
\verb+\index{Jenny|textbf}+ &Jenny, \textbf{3} & 
   formatowanie numeru strony \\
\verb+\index{Joe|textit}+ &Joe, \textit{5} & \textit{ditto}
\end{tabular}
\end{center}
\vspace{-1ex}%
\end{table}

Podczas przetwarzania pliku źródłowego przez \LaTeX-a każda instrukcja
\verb+\index+ powoduje zapisanie odpowiedniej pozycji skorowidza oraz
numeru strony, którego ta pozycja dotyczy do pliku pomocniczego.
Plik ten ma tę samą nazwę co główny plik źródłowy i~rozszerzenie 
\texttt{.idx}. Z~kolei plik \texttt{.idx} musi być przetworzony
za pomocą programu \verb+makeindex+, piszemy:
%
\begin{command}
\texttt{makeindex} \emph{plik}
\end{command}
%
\noindent
W~rezultacie program \verb+makeindex+ tworzy posortowany skorowidz
i~zapisuje go do pliku o~nazwie identycznej z~nazwą głównego pliku
źródłowego i~rozszerzeniu \verb+.ind+. Jeżeli teraz jeszcze raz 
przetworzymy plik źródłowy, to tym razem taki skorowidz zostanie 
dołączony do dokumentu w~miejscu, w~którym znajduje się~polecenie:
%
\begin{command}
\ci{printindex}
\end{command}
%
\noindent
Pakiet \pai{showidx}, który znajduje się w~standardowej dystrybucji
\LaTeX-a drukuje pozycje skorowidza na lewym marginesie.
Jest on przydatny do korekt lub/i tworzenia  skorowidza.

% Add some infos on PROTECT ...

\begin{TPextension}
Reguły sortowania skorowidza są specyficzne dla danego języka.
W~przypadku pracy nad polskim dokumentem program \verb|makeindex| jest
nieprzydatny gdyż sortuje hasła tylko według zasad języka angielskiego.
Zmodyfikowaną wersją programu \verb+makeindex+ jest \verb+plmindex+, 
(autor: Włodzimierz Macewicz) zdolny do tworzenia skorowidza
zarówno według reguł angielskich, jak i~polskich. Program 
jest dostępny, np. w~\GUST{GUST/contrib/GUSTPROG/plmindex.zip}. 
Więcej informacji na temat polskich zasad tworzenia skorowidzów można 
znaleźć w~\cite{lichonski-idx}.
\end{TPextension}

\section{Paginy górne i~dolne }

Pakiet \pai{fancyhdr} (autor Piet van Oostrum)\footnote{Dostępny~w:
  \CTAN{macros/latex/contrib/supported/fancyhdr/}.} udostępnia
polecenia, którymi definiujemy własne paginy. Zwróćmy uwagę
na różnice w~wyglądzie pagin na stronach: 
bieżącej i~poprzedniej.  Oprócz numeru
strony, w~paginie górnej na stronie parzystej znajduje się 
tytuł rozdziału, a~na stronie nieparzystej 
dodatkowo tytuł punktu. Taką paginę fachowo
nazywa się żywą 
paginą\index{żywa pagina@żywa pagina\label{verylast}}.
 %% ** powyższe to hack służący do wstawienia odpowiedniej liczby **
 %% ** minut na stronie tytułowej -- wykorzystujemy fakt, że **
 %% ** hasło ,,żywa pagina'' jest ostatnią pozycją w~skorowidzu **

\begin{figure}[!htbp]
\begin{lined}{\textwidth}
\begin{verbatim}
\documentclass{book}
\usepackage{fancyhdr}
\pagestyle{fancy}
% zmiana liter w~żywej paginie na małe
\renewcommand{\chaptermark}[1]{\markboth{#1}{}}
\renewcommand{\sectionmark}[1]{\markright{\thesection\ #1}}
\fancyhf{} % usuń bieżące ustawienia pagin
\fancyhead[LE,RO]{\small\bfseries\thepage}
\fancyhead[LO]{\small\bfseries\rightmark}
\fancyhead[RE]{\small\bfseries\leftmark}
\renewcommand{\headrulewidth}{0.5pt}
\renewcommand{\footrulewidth}{0pt}
\addtolength{\headheight}{0.5pt} % pionowy odstęp na kreskę
\fancypagestyle{plain}{%
\fancyhead{} % usuń p. górne na stronach pozbawionych 
% numeracji (plain)
\renewcommand{\headrulewidth}{0pt} % pozioma kreska
}
\end{verbatim}
\end{lined}
\caption{Przykład wykorzystania pakietu \pai{fancyhdr}\label{fancyhdr} }
\end{figure}

Za pomocą \LaTeX-a można łatwo poradzić sobie z~automatycznym
umieszczaniem odpowiedniej informacji w~żywej paginie.
{\LaTeX} rozwiązuje ten problem następująco. 
W~definicjach poleceń składających paginy wykonanie
instrukcji \ci{rightmark} oraz \ci{leftmark} wstawia odpowiedni 
tytuł rozdziału, punktu lub cokolwiek innego. 
Poleceniom \ci{rightmark} i~\ci{leftmark}
jest nadawane nowe znaczenie (nowe wartości) za każdym wykonaniem 
instrukcji składania tytułu 
rozdziału i~punktu (\verb+\chapter+, \verb+\section+).

W~rzeczywistości, \verb+\chapter+ oraz~inne polecenia podziału logicznego
dokumentu nie zmieniają definicji poleceń \ci{rightmark} i~\ci{leftmark}. 
Odwołują się one natomiast do poleceń \ci{chaptermark}, \ci{sectionmark}, 
lub \ci{subsectionmark}. Dopiero użycie tych instrukcji powoduje 
zmianę definicji poleceń \ci{rightmark} i~\ci{leftmark}.

Do zmiany postaci tytułu rozdziału w~główce wystarczy modyfikacja 
polecenia~\ci{chaptermark}.
Rysunek~\ref{fancyhdr} przedstawia takie wykorzystanie pakietu,
że paginy górne będą wyglądać mniej więcej tak, 
jak w~tym podręczniku.
Kompletny opis pakietu znajduje się w~jego dokumentacji
dostępnej pod adresem podanym w~ostatnim przypisie.


%%
\section{Pakiet \texttt{verbatim}}

Pakiet \ei{verbatim} udostępnia poprawioną wersję standardowego
środowiska \envr{verbatim} (opisanego na stronie~\pageref{verb-envir}). 
Oprócz wielu drobnych ale istotnych ulepszeń
pakiet udostępnia polecenie:
 %
\begin{command}
\ci{verbatiminput}\verb|{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
 %
\noindent 
które pozwala dołączyć dosłownie (\UKemph{verbatim}) plik tekstowy
do dokumentu, tak jakby jego zawartość znajdowała się wewnątrz
środowiska \envr{verbatim}.

Pakiet \pai{verbatim} jest częścią zestawu pakietów ,,tools''. Zestaw
ten wchodzi w~skład standardowej dystrybucji \LaTeX-a.
Więcej szczegółów jest~w~\cite{verbatim}.

\endinput

%%% Local Variables:
%%% mode: latex
%%% TeX-master: "lshort2e"
%%% End: